Uit een onderzoek van de Franse vereniging van bergmedici blijkt steeds meer wintersporters een helm opzetten. Onder volwassenen steeg het percentage helmdragers in twaalf jaar tijd van nog geen 10% naar nagenoeg 75%. Nog belangrijker: alle jonge kinderen dragen inmiddels een helm en onder de jeugd (10 tot 16 jaar) draagt 90% een helm. Dat een helm niet meer weg te denken is wanneer je de pistes op gaat spreekt inmiddels voor zich. Maar hoe beschermt een skihelm je bij een val? Waar is een skihelm nu eigenlijk van gemaakt? En waarom en wanneer moet je een skihelm vervangen?

Twee vormen hoofdletsel

Wanneer je valt tijdens je wintersport kun je twee soorten hoofdletsel oplopen. Ten eerste zichtbaar letsel, zoals blauwe plekken, kneuzingen en open wonden, zoals sneeën of krassen. Maar je kan ook inwendig letsel oplopen, waarbij je moet denken aan bijvoorbeeld een hersenschudding of een schedelbasisfractuur.

In principe beschermt een skihelm je prima tegen zichtbaar letsel, maar uit onderzoek blijkt dat niet iedere helm je goed beschermt tegen inwendig letsel. Het is dan ook zeker verstandig om te zorgen voor een goede helm, die van de juiste materialen gemaakt is en je voldoende beschermt bij een val waarbij de kans op inwendig letsel aanwezig is. Daarvoor kijken we eerst naar de samenstelling van een skihelm.

De skihelm ontleed

Shell

De buitenlaag heeft een drieledige functie. Ten eerste is deze laag dusdanig vormgegeven en geconstrueerd dat de kracht van de impact bij een val over een zo groot mogelijk oppervlak verdeeld wordt. Daarnaast beschermt het materiaal je tegen scherpe objecten. Tot slot zorgt de buitenlaag voor de bescherming van de binnenlaag tegen krassen.

De buitenkant van een skihelm wordt meestal gemaakt van een plastic van polycarbonaat. De binnenkant bestaat uit een polystreen dat de mogelijkheid heeft om uit te zetten bij impact. Tegenwoordig zien we ook steeds meer helmen die een buitenlaag van glasvezel of koolstofvezel hebben. Het voordeel van deze materialen is dat ze licht van gewicht zijn, impact kunnen absorberen en comfortabel zijn om te dragen.

Core

De binnenlaag van de helm absorbeert de energie van de impact, waarbij er gebruik gemaakt wordt van compressie. Door het samendrukken van de binnenlaag absorbeert deze de impact van de klap. Tegenwoordig maken diverse merken al gebruik van zachte en buigzame rubberachtige materialen zoals D30. Deze worden na impact heel snel hard, zodat de klap sneller en over een groter oppervlak geabsorbeerd kan worden dan met de traditionele rubbers. Rubbers zoals D30 werden in het verleden al gebruikt in bijvoorbeeld backprotectors, omdat ze zich perfect naar het lichaam vormen en comfortabel zijn om te dragen. We komen ze nu ook al tegen in helmen zoals de Scott Symbol 2 Plus, Atomic’s Revent+ Amid en modellen zoals de Bumper NoShock.

Tegenwoordig maken veel gerenomeerde helmproducenten, waaronder Scott, Bollé, Sweet en POC, gebruik van MIPS, wat staat voor Multi-directional Impact Protection System. Dit systeem is ontwikkeld om de impact te verminderen en de richting van de impact te veranderen. De techniek maakt gebruik van een laagje met lage wrijving onder de hardshell, waar deze overheen schuift na impact. De meeste helmen van Shred beschikken over een eigen Rotational Energy System, wat in principe hetzelfde doel heeft.

In de voering van sommige helmen wordt gebruik gemaakt van EPS 4D, wat eveneens ontworpen is om de impact vanuit iedere richting te absorberen. Hier is de voering verdeeld in verschillende secties die samendrukken en van vorm veranderen om het hoofd te beschermen, afhankelijk van hoe de helm wordt geraakt.

Bescherming voor je oren

Daarnaast beschikt een helm over oorkussens, die je oren niet alleen beschermen maar ze ook warm houden. Vaak zijn deze afneembaar zodat je ze kunt wassen en tegenwoordig zjn er tal van helmen waarbij de oorkussentjes uitgerust zijn met speakers voor je beats tijdens de afdaling of in de lift.

Chinstrap

De helm is natuurlijk ook uitgerust met een kinband, die ervoor zorgt dat de helm op je hoofd blijft zitten, zelfs bij een val. Wanneer er sprake is van ondraaglijke kracht is de band ontworpen om te breken

Risicodoelgroepen

Uit onderzoek van dr. Nicolas Bailly, PhD van l’Hôpital de Sacré-Coeur de Montréal in Canada blijkt dat bepaalde skiërs en snowboarders meer kans lopen op hoofdletsel. Wintersporters jonger dan 26 en ouder dan 50 jaar, beginners en gevorderden en snowboarders behoren tot de risicogroep. Hoewel minder ervaren wintersporters een grotere kans op algemeen hoofdletsel lopen is de kans op hoofdletsel bij ervaren wintersporters groter dan elke andere vorm van letsel. Bij deze doelgroep was bovendien sprake van heviger letsel in het geval van een ongeluk. Daarnaast is het risico op hoofdletsel groter bij botsingen dan wanneer iemand gewoon viel.

Tot slot, niet geheel onverrassend, werd het meeste hoofdletsel opgelopen in freestyle parks. Een laatste interessante conclusie uit dit onderzoek is dat skiërs die een helm dragen ook minder letsel aan de rest van hun lichaam oplopen. Dit spreekt de ‘risk compensation theory’ tegen, waarbij men er van uit gaat dat een drager van een helm meer risico durft te nemen. Het blijkt dus dat wintersporters met helm over het algemeen meer bezig zijn met hun eigen veiligheid en over het algemeen minder risico’s nemen op de pistes.

Wanneer moet je een skihelm vervangen?

Het spreekt natuurlijk voor zich dat je een skihelm na een val moet vervangen. Bij een val ontstaat er namelijk een deuk in de core van de helm, die je vanaf de buitenkant niet waar kunt nemen. Hou daar ook rekening mee na terugkomst van je skitrip. Laat de helm drogen op een niet te warme plek waar weinig zon schijnt. En berg hem na de wintersport op in bijhorende tas op een droge, niet te warme plek. Ook wanneer een helm niet meer goed past moet je deze vervangen, omdat de helm dan onvoldoende bescherming biedt bij een val. 

Wanneer je je skihelm goed onderhoudt en hem één week per jaar gebruikt moet je hem na drie tot vijf jaar vervangen. Dit advies komt zowel van fabrikanten als van keuringsinstituut TÜV. Skihelmen zijn gemaakt van kunststof en bevatten weekmakers die na verloop van tijd uitdrogen en broos worden. Hierdoor verliezen helmen hun dempende (en dus beschermende) werking. Wanneer je een val maakt met een zo’n helm is deze niet goed in staat op de klap op te vangen. Dit verouderingsproces is niet aan de helm te zien. En dit vindt (helaas) ook plaats wanneer je de helm niet gebruikt.