Vol enthousiasme gooien we elke winter de auto vol met kinderen of vrienden en haasten we ons naar de sneeuw. De laatste jaren nam ook de interesse in wilde natuur en magische ongeschonden sneeuwvelden toe. Wanneer we echter overmoedig en onvoldoende voorbereid onherbergzaam terrein in trekken, gebeuren er onvermijdelijk ongelukken…

Tekst & foto’s: Zeger Dox

Een initiatie of opfriscursus sneeuwveiligheid aan het begin van elk seizoen is dan ook een wijze reflex voor alle soorten zelfstandige bergsporters. Offpiste freeriders, sneeuwschoenwandelaars, winteralpinisten en toerskiërs – allemaal willen we aan het eind van de dag vooral heelhuids weer afdalen.

Kies je cursus

Cursussen lawinekunde en eerste hulp bestaan er in vele maten en gewichten. Zelf nam ik deze winter deel aan een cursus sneeuwveiligheid in de bergen in de brede zin van het woord, waarbij we telkens ’s ochtends theorie bespraken en deze in de namiddag in de praktijk omzetten. De hoofdthema’s waren EHBO, lawinekunde en planning. We doen tal van lawinesimulaties met een variabel aantal slachtoffers en redders, graven iglo’s om slachtoffers warm te houden, stelpen nepbloedingen, reanimeren poppen en spalken gebroken armen en benen.

Het aanbod aan dergelijke vorming groeit jaarlijks in binnen- en buitenland. Maak er geen ‘tick the box’ van en kies een gereputeerde organisatie. Check ook of de inhoud overeenstemt met je verwachtingen en noden. Gerenommeerde Belgische en Nederlandse organisaties zoals Sneeuwsport Vlaanderen, Klim- en Bergsport Federatie en NKBV bieden geregeld inleidende en specifieke workshops, stages en cursussen aan. Sommige puur theoretisch, andere in the field. Check het aanbod en schrijf je in alvorens je deze winter buiten de piste gaat.

De menselijke factor

Veel mensen denken bij sneeuwveiligheid automatisch aan lawines. Er zijn echter tal van andere factoren waarmee je rekening moeten houden alvorens je de stijgvellen oplegt of bovenaan de helling je botten vastgespt. Deze factoren zijn ook vaak menselijk. ‘Heuristiek’ is de verzamelnaam voor menselijk mentale shortcuts die beslissingen beïnvloeden. Daarvan is groepsdruk de meest gekende, maar ook individuele verwachtingen, voorgaande belevenissen en onzekerheid of overmatig enthousiasme. Zo nemen mensen die slechts een paar dagen skivakantie hebben vaak risico’s die ze niet zouden nemen moesten ze meer tijd hebben. Ook worden vertrouwde afdalingen dikwijls onterecht veilig geacht en houden mensen zich aan een vooropgesteld plan ondanks aanwijzingen dat dit beter zouden worden aangepast doorheen de dag.

“De bergen beslissen of je ze kan beklimmen of niet.
De kunst van de bergsport is weten wanneer je kan gaan, wanneer je beter
thuisblijft en wanneer je rechtsomkeer maakt.”
– Ed Viesturs

Opgepast lawinegevaar

Bij het inschatten van lawinegevaar komen er tal van variabelen kijken: hellingsgraad, recente sneeuwval, ondergrond, aanwezigheid van bomen, kwaliteit van het bestaande sneeuwpak, wind… Lawinegevaar is nooit te onderschatten. Daarom raadpleeg je altijd op voorhand het lokale lawinereport, waarin lokale experts een score tussen 1 en 5 toekennen om de waarschijnlijkheid van een lawine in te schatten. Realiseer je dat de meeste ongelukken gebeuren bij een score 3 en 2. En dus niet 4 of 5 zoals veel mensen verwachten. Lawinerapporten bevatten veel informatie over hoe men tot deze score kwam. Gevorderden doen er dan ook goed aan om zich in de details te verdiepen. Om te leren werken met bieper, sonde en sneeuwschep hebben vele skigebieden tegenwoordig ook een ‘Avalanche Park’, waar je in alle veiligheid je skills en samenwerking in groep kan aanscherpen.

EHBO voor gevorderden

Je diploma eerste hulp al op zak? Dan is het fijn om weten dat alle EHBO-principes ook geldig zijn in het hooggebergte… Maar de omstandigheden zijn veel lastiger! Daarom is het simuleren van praktische toepassingen van groot belang om snel te kunnen handelen als het fout loopt. Probeer in de eerste plaats een leven te redden (bloeding, bewustzijn, ademhaling) maar bel ook zo snel mogelijk de reddingsdiensten en zorg dat iedereen in je groep het lokale noodnummer kent.

Tip van den week: plan!

Wees niet te ambitieus wanneer je je eerste stappen zet naast de piste. Plan behapbare tochten en ken je eigen limieten. Diep in onherbergzaam terrein is niet de plek om die te testen. In dit digitale tijdperk zijn we gelukkig gezegend met tal van websites waar je gps-bestanden en gedetailleerde tours kan vinden. Handige tools zoals de app Fatmap laten toe om de hellingsgraad op een 3D-kaart te projecteren om van thuis uit een beter zicht te krijgen op het terrein. Ook websites van cursusgevers en gereputeerde merken zijn een bron van informatie. Een gouden tip is het Snow Guide Book in de online Safety Academy van Ortovox. Bespreek je tocht op voorhand met alle groepsleden, vergeet het niet te hebben over mogelijke opties om af te haken en plan momenten doorheen de dag waarop de plannen kunnen wijzigen. Grote dromen, kleine stapjes! Voor je het weet, ben je op weg van hut naar hut voor een meerdaagse wintertocht.

Check je packlist

Wanneer je je naast de piste begeeft, bevat je rugzak altijd de ‘heilige drievuldigheid der veiligheid’: lawinebieper, sonde en sneeuwschop. Deze kan je lokaal huren en komen vaak ook in promotiepakket. Het is enorm belangrijk om ze niet enkel bij te hebben, maar er ook mee te kunnen werken en dus elk seizoen opnieuw te oefenen met de groep waarmee je eropuit trekt. Ook eenvoudige items die we allemaal kennen, maar te vaak vergeten zijn onmisbaar in elke rugzak: een EHBO-kit, een warmtedeken of noodbivakzak, een opgeladen gsm, een droog donsjasje of extra laag, een droog paar warme handschoenen en voldoende water.

Samengevat is grootmoeders gouden regel immer geldig: “Bezint Eer Ge Begint.” Hoewel dat steeds minder zeker lijkt, is er volgend jaar altijd nog een nieuwe winter. The only thing more important than skiing today, is skiing tomorrow! Laat dus alle haantjesgedrag thuis, het is immers de berg die beslist of ze je doorlaat. Tot ’s ochtends vroeg op het eerste liftje!